۱۴۰۳ دوشنبه ۱۰ ارديبهشت
1402/09/18
استفاده از هوش مصنوعی مولد برای بهبود برنامه‌ریزی به روش سناریو (بخش اول)
هوش مصنوعی مولد می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا بر کاستی‌های ذاتی فرآیندهای مرسوم برای تدوین برنامه‌ریزی مبتنی بر سناریو غلبه کنند. در نوامبر 2023 مقاله‌ای توسط مجله کسب‌وکار هاروارد منتشر شده است که به بررسی چگونگی این فرایند می‌پردازد. نویسندگان مقاله ابتدا به لحاظ نظری لزوم و ضرورت کاربرد هوش مصنوعی را در فرآیند برنامه‌ریزی به روش سناریو تبیین کرده و سپس در قالب مثالی تجربیات خود در این زمینه را بسط داده و شبیه‌سازی کرده‌اند. به دلیل اهمیت این موضوع در آینده‌نگاری راهبردی مرور این مقاله را در دو بخش منتشر می‌کنیم. ابتدا در این نوشته خلاصه‌ای از بحث نظری این مقاله را مرور خواهیم کرد و در ادامه، در بخش دوم مثال شبیه‌سازی شده را بررسی ‌می‌کنیم.

 

 
  بخش اول

کسب‌وکارها از روش‌های آینده‌نگاری راهبردی مانند برنامه‌ریزی به روش سناریو به‌صورتی روزافزون استفاده می‌کنند و آن را برای پیش‌نگری (anticipate) و تشخیص عدم قطعیت‌های بی‌شمار سازمانی که ناشی از تغییرات آب‌وهوا، درگیری‌های جهانی و پیشرفت‌های سریع فناوری است، به کار می‌برند. رویکردهای سنتی برای برنامه‌ریزی مبتنی بر سناریو دارای برخی کاستی‌های ذاتی است. مانند
1. ضعف در شناسایی مرتبط‌ترین روندها و نیروهای خارجی بر اساس سطوح مختلف عدم اطمینان؛ 2. محدودیت‌هایی در مورد اینکه چه تعداد سناریو را می‌توان در نظر گرفت؛ 3. فقدان جهتی برای چگونگی ارزیابی و آماده شدن برای چندین سناریوی بسیار متفاوت به طور همزمان.
به نظر می‌رسد؛ هوش مصنوعی مولد پیشرفته می‌تواند بر این چالش‌ها غلبه کند که توسط مدل‌های شبکه عصبی بزرگ مانند GPT OpenAI و Anthropic's Claude پشتیبانی می‌شود. این مدل‌ها به طرز چشمگیری توانایی سازمان را برای تدوین سناریوهای سازمانی افزایش می‌دهند به شکلی که فرایند آن قوی، سریع‌تر و با هزینه کمتر نسبت به فرآیندهای مرسوم اتفاق خواهد افتاد. این رویکرد به ویژه برای سازمان‌هایی سودمند است که دارای منابع محدود هستند مانند شرکت‌های کوچک و متوسط (SMEs) و در محیط‌های بسیار چالش‌برانگیز مانند محیط‌هایی که مستعد رویدادهای شدید آب و هوایی هستند.
در این راستا موسسه HARVARD BUSINESS REVIEW از تجربیات متنوع خود در مطالعه و انجام آزمایش‌ها با استفاده از هوش مصنوعی مولد برای برنامه‌ریزی راهبردی در زمینه‌های دانشگاهی، تجاری و دولتی و مشاوره به سازمان‌ها در مورد استراتژی‌های احتمالی در حوزه‌های مختلف، از جمله زنجیره‌های تامین و دفاع استفاده کرده‌ است. گفتگوهای این نهاد با مدیران ارشد تجربه (CXO) در بیش از 10 شرکت و بازخورد جمع آوری شده از یک کنفرانس بزرگ مدیران ارشد تدارکات (CPOs) در ایالات متحده نشان می‌دهد که بسیاری از سازمان‌ها، از جمله شرکت‌های فرچون 500 (Fortune 500)، به طور فعال در حال بررسی استفاده از هوش مصنوعی مولد در آینده‌نگاری راهبردی و روش‌هایی مانند برنامه‌ریزی به روش سناریو هستند.
چگونه هوش مصنوعی مولد می‌تواند کمک کند
اکنون به این سوال پاسخ می‌دهیم که چگونه هوش مصنوعی مولد می‌تواند به رفع بسیاری از محدودیت‌های رویکردهای سنتی برنامه‌ریزی مبتنی بر سناریو کمک کند. پاسخ این است که یاری هوش مصنوعی مولد در سه مرحله می‌تواند اتفاق افتد؛ خلق سناریو، کاوش روایی و تولید راهبرد.
خلق سناریو
هوش مصنوعی مولد می‌تواند به سرعت مجموعه وسیعی از داده‌های تجاری داخلی، منابع خبری جهانی، تحولات سیاسی مبتنی بر ارتباطات داخلی، رسانه‌های اجتماعی و اخبار، گزارش‌های صنعت، مطالعات اتاق فکر و ادبیات علمی را پردازش کند تا به استراتژیست‌ها در چارچوب‌بندی جامع برنامه‌ریزی کمک کند. سپس می‌توانند مهم‌ترین نگرانی‌های راهبردی، روندهای تغییر بازی (game-changing trends) و پیشران‌های اصلی تغییر و عدم‌قطعیت‌ها را برای برنامه‌ریزان برجسته کنند. تیم برنامه‌ریزی می‌تواند از این خروجی‌ها به‌عنوان پیش‌نویسی جامع از سناریوها استفاده کند.
هنگامی که پیش‌نویس سناریوها آماده شد، هوش مصنوعی مولد می‌تواند به طور سامان‌مند عناصر سناریو را ترکیب کرده و پارامترها را اصلاح کند. با ارزیابی سازگاری منطقی این ترکیب‌ها، سناریوهایی را که با درجة کمتری پذیرفتنی هستند، می‌توان فیلتر کرد و مجموعه‌ای از سناریوهای قابل مدیریت را برای پیشبرد باقی گذاشت.
کاوش روایی
مزایای استفاده از هوش مصنوعی مولد در آینده‌نگاری راهبردی فراتر از خلق سناریو است. به این ترتیب که توسعه و کشف یک روایت جامع برای سناریو را تسهیل می‌کند و آن را برای مخاطبان وسیع‌تری در سازمان به یاد ماندنی‌تر و دلپذیرتر می‌کند. فرآیند توسعه روایت شامل مشخص کردن سناریوهای پایه، غنی‌سازی آنها با روندهای ترکیبیِ با اهمیت و متفاوت و شناسایی چالش‌ها، نگرانی‌ها و محدودیت‌های کلیدی است.
تولید یک روایت در برنامه‌ریزی به روش سناریو مرحله‌ای حیاتی است و اینجا نقطه‌ای است که توانایی هوش مصنوعی مولد برای تولید روایت‌های غنی، دقیق و متعادل با وجود محدودیت‌های زمانی بسیار کاربردی است. بنابراین نه تنها به برنامه‌ریزان راهبردی بلکه به تصمیم‌سازان و تأثیرگذاران سازمانی کمک می‌کند تا سناریوها را درک کنند.
تولید راهبرد
با داشتن جزئیات غنی در روایت سناریو، تیم برنامه‌ریزی می‌تواند با ابزار هوش مصنوعی مولد راهبردها و اقدامات متناسب با هر سناریو و چالش‌های مربوط به آن را پیشنهاد کند. این یک فرآیند تعاملی است که در آن برنامه‌ریزان می‌توانند در هر مرحله بازخوردی درباره راهبردهای پیشنهادی ارائه دهند و به دنبال متقاعدسازی یا اصلاح باشند.
برنامه‌ریزان همچنین می‌توانند ابزار هوش مصنوعی مولد را با معیارهایی برای ارزیابی نقاط قوت و ضعف این پیشنهادها به کار بگیرند. این معیارها ممکن است شامل ارزیابی چگونگی همسویی ایده‌های آینده‌نگر با اولویت‌هایی مانند تاب‌آوری در برابر نظم‌آشوب‌ها، بهره‌وری در استفاده از منابع باشد.

 

نویسنده: زهرا حیدری دارانی، دبیر علمی اندیشکده آینده‌پژوهی دانشگاه اصفهان
 

تعداد بازدید:
308
دانشگاه اصفهان
آدرس: اصفهان - خیابان هزار جریب - دانشگاه اصفهان -سازمان مرکزی- طبقه اول- اندیشکده آینده پژوهی دانشگاه اصفهان 
تلفن: 03137934414 
پست الکترونیک: a.zackery@ast.ui.ac.ir
 
Powered by DorsaPortal